H τηλεμετρία σήμερα

Ο όρος «παροχή υπηρεσιών υγείας» περιλαμβάνει

μια πληθώρα εμπλεκόμενων προσώπων, φορέων και

διακινούμενης πληροφορίας. Αφορά ασθενείς, γιατρούς,

νοσηλευτές, τεχνικούς και στελέχη της υγείας, υποδο

μές, νοσηλευτικά ιδρύματα και εταιρείες σχετικές με το

αντικείμενο όπως ιατρικού εξοπλισμού, πληροφορικής

τεχνολογίας και εκπαίδευσης στον τομέα της υγείας.

Ο συνεκτικός κρίκος των εμπλεκόμενων φορέων

είναι η πληροφορία που πρέπει να διακινηθεί άμεσα και

με ακρίβεια, όπου αυτή είναι απαραίτητη, αφενός για

να διευκολύνει τη συνεργασία των φορέων μεταξύ τους

και αφετέρου για την υποβοήθησή τους στη λήψη των

σωστών αποφάσεων.

Τα συστήματα τηλεμετρίας ιατρικών παραμέτρων

αποτελούν μία διαδικτυακή εφαρμογή που βασίζεται

στην νέα γενιά τηλεϊατρικών συσκευών αυτόματης μέ-

τρησης και ασύρματης μετάδοσης βιολογικών σημάτων

και περιλαμβάνουν:

Τον Ηλεκτρονικό Ιατρικό Φάκελο, που αποτελεί μια web

based εφαρμογή, η οποία εγκαθίσταται στον κεντρικό

εξυπηρετητή ώστε να έχουν πρόσβαση οι χρήστες.

Λογισμικό αποστολής/λήψης του ιατρικού σήματος, το

οποίο εγκαθίσταται στο μέσο διαδικτυακής πρόσβα
σης του τελικού χρήστη, ώστε να μπορεί να στέλνει

τις εξετάσεις και να δέχεται άμεσα τις γνωμοδοτήσεις

του ειδικού.

Λογισμικό ταυτοποίησης χρηστών το οποίο επιτρέπει

την εξουσιοδοτημένη πρόσβαση στις πληροφορίες του

ηλεκτρονικού φακέλου.

Η υλοποίηση προγραμμάτων τηλεϋγείας και τηλε-

παρακολούθησης από απόσταση χάρη στις ραγδαίες

τεχνολογικές εξελίξεις δημιουργεί νέα δεδομένα αλλά

απαιτεί διατήρηση του ευαίσθητου χαρακτήρα του χώρου

της υγείας και της ποιότητας της ζωής

Στις επάλξεις των νοσοκομείων .

Η εκπαιδευτική χρησιμότητα του ιατρικού ρομπότ επιχειρείται τώρα να επεκταθεί και σε χειρουργικές επεμβάσεις: μια παραλλαγή του δοκιμάζεται στο Μadigan Αrmy Μedical Center της Πολιτείας Ουάσιγκτον, για εκπαίδευση σε λαπαροσκοπικές επεμβάσεις. Μία άλλη στο Ryder Τrauma Center του Μαϊάμι, για τηλεκαθοδήγηση επούλωσης τραυμάτων. Αλλά η φήμη τούRΡ7i έφτασε γρήγορα και στα πολιτικά νοσοκομεία. Οπως έδειξε τηλεοπτικά στις 23 Αυγούστου 2009 το αμερικανικό κανάλι ΑΒC Νews, τη χρήση του υιοθέτησαν ήδη 250 νοσοκομεία της χώρας προκειμένου να καλύψουν ανάγκες των απομονωμένων περιοχών. Χαρακτηριστικά, οι γιατροί του Lahey Cline της Βοστώνης παρέχουν τηλεματικά τις υπηρεσίες τους σε ασθενείς των Βερμούδων νήσων, 1.600 χιλιόμετρα μακριά!

Η εμπειρία των ίδιων των ασθενών από τις επισκέψεις του ρομποτικού γιατρού ποικίλλει: η παλιά γενιά το βλέπει με δυσπιστία, αλλά οι νεότερες και εξοικειωμένες με το Διαδίκτυο γενιές νιώθουν άνετα. Σε όλες όμως τις περιπτώσεις καταλήγουν ότι είναι πολύ προτιμότερη η παρέα του ρομπότ από την ανυπαρξία ή την ελλιπή παρακολούθηση ενός γιατρού με σάρκα και οστά στον ίδιο χώρο.

Μια μικρή λεπτομέρεια είναι ότι η κατασκευάστρια του ρομπότ το παρέχει με ενοίκιο που φθάνει ως και τις 6.000 δολάρια τον μήνα. Οι γονείς αδιόριστων γιατρών στη χώρα μας θα εκμανούν δικαιολογημένα αν ακούσουν ότι ένα μηχάνημα «κερδίζει αυτά τα λεφτά» αντί για το με κόπους σπουδασμένο παιδί τους. Από μιαν άλλη σκοπιά όμως οι κάτοικοι των Δωδεκανήσων- για παράδειγμα- συνεχίζουν να περιμένουν εδώ και μία δεκαετία τους εξειδικευμένους γιατρούς που θα βάλουν μπρος τα μηχανήματα του πανάκριβου αλλά υπολειτουργούντος νοσοκομείου τους. Μπορεί να κοστίζει ο ρομποτικός γιατρός, αλλά δεν φέρνει αντιρρήσεις εντοπιότητας!

Σκοπιμότητα και αναμενόμενα οφέλη .

Καθώς αυξάνεται ο αριθμός των ηλικιωμένων πολιτών, αυξάνεται αντίστοιχα η ανάγκη
παροχής υπηρεσιών κατ’ οίκον φροντίδας, παρακολούθησης υγείας, διαχείρισης και
υποστήριξης ζωής. Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής
(2007), το ποσοστό επί του συνολικού πληθυσμού των ατόμων στην Ελλάδα άνω των 70
ετών ανέρχεται σε 12,3 %. Η αύξηση της δημόσιας δαπάνης ως αποτέλεσμα της γήρανσης
αποτελεί χωρίς αμφιβολία τη μεγαλύτερη πρόκληση που έρχεται να αντιμετωπίσει η
Ελλάδα και κάθε αναπτυγμένη χώρα.
Οι Καλλικρατικοί Δήμοι της Κρήτης έχουν αναπτύξει ποικίλες δομές παροχής κοινωνικής
φροντίδας όπως τα Κέντρα Ανοιχτής Προστασίας Ηλικιωμένων (ΚΑΠΗ), το πρόγραμμα
«Βοήθεια στο σπίτι», οι Μονάδες Κοινωνικής Μέριμνας, τα Κέντρα Ημερήσιας Φροντίδας
Ηλικιωμένων (ΚΗΦΗ) και τα Δημοτικά Ιατρεία. H συνεχής ενδυνάμωση τους και ο
εκσυγχρονισμός της λειτουργίας τους αποτελεί στρατηγική επιλογή με μέσο-
μακροπρόθεσμα οφέλη.
Προς αυτή την κατεύθυνση, ο Δήμος Ηρακλείου προκειμένου να σχεδιάσει την μέσο-
μακροπρόθεσμη πολιτική του αναφορικά με τον τομέα αυτό έχει προβεί σε δύο
σημαντικές ενέργειες. Η πρώτη αφορά την υπογραφή προγραμματικής σύμβασης με την
ιατρική σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης αναφορικά με την στήριξη του για τη δημιουργία
και λειτουργία «Δημοτικών Ιατρείων» - δύο τέτοια ήδη λειτουργούν σε συγκεκριμένα
δημοτικά διαμερίσματα. Η δεύτερη αφορά την ανάθεση σχετικής μελέτης-αποτύπωσης
αναγκών στο Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας του ΤΕΙ Κρήτης. Η πρόσφατη αυτή έρευνα
διατύπωσε την ανάγκη για μια πιο αποτελεσματική παροχή φροντίδας και υποστήριξη σε
ηλικιωμένους των ΚΑΠΗ, ώστε να ενταχθούν σε κοινωνικές και οικονομικές
δραστηριότητες. Η κάλυψη των συναισθηματικών αναγκών είναι επίσης σημαντική για
αυτούς που ζουν μόνοι, εφόσον η αίσθηση της μοναξιάς οδηγεί σε πρώιμη
ιδρυματοποίηση και πρώιμη γήρανση. Σε σχέση με τις υπηρεσίες του προγράμματος
«Βοήθεια στο Σπίτι» αναδείχθηκε η ανάγκη για την αναβάθμιση της ποιότητας και του
εύρους των παρεχόμενων υπηρεσιών, την μηχανοργάνωση (τήρηση ενημερωμένου
ηλεκτρονικού αρχείου υγείας και κοινωνικής φροντίδας) των δομών και την ανάπτυξη
προσωποποιημένων ηλεκτρονικών υπηρεσιών για την συνεχή (τηλε)παρακολούθηση των εξυπηρετούμενων και την δυνατότητα άμεσης βοήθειας όταν κάποιος εξυπηρετούμενος
από το πρόγραμμα βρίσκεται σε κατάσταση ανάγκης ή κρίσης. Τα αποτελέσματα αυτής της
έρευνας μπορούν να επεκταθούν στο σύνολο των καλλικράτειων δήμων της Κρήτης,
αναδεικνύοντας την ανάγκη για μία συλλογική αντιμετώπιση των υφιστάμενων και
μελλοντικών προκλήσεων.

Δημιουργία ενός ρομπότ-γιατρού!

Η δημιουργία δικτυακών πυλών στα νοσοκομεία και η χρήση ασύρματα δικτυωμένων πινακίδων από το νοσηλευτικό προσωπικό σίγουρα θα κάνουν συχνότερες τις επισκέψεις της νοσοκόμας στα κρεβάτια των ασθενών. Επίσης, η διάδοση «σταθμών διάγνωσης» είναι βέβαιο ότι θα βοηθούσε στην αποσυμφόρηση των «επειγόντων» στα εφημερεύοντα νοσοκομεία. Τι γίνεται όμως αν το επαρχιακό νοσοκομείο έχει όλον τον εξοπλισμό αλλά όχι γιατρούς να τον χειριστούν; Πώς μπορεί να αποφασίσει ο έρημος ειδικευόμενος γιατρός του νησιού αν η περίπτωση που έχει εμπρός του επιδέχεται επιτόπια θεραπεία ή χρήζει αερομεταφοράς στο «κέντρο»;

Το πρόβλημα αυτό υπήρχε ανέκαθεν, αλλά η λύση βρέθηκε μόνο όταν εμφανίστηκε πελάτης διατεθειμένος να πληρώσει αδρά για την ανάπτυξή της. Και ο πελάτης με το πρόθυμο πορτοφόλι ήταν ο... αμερικανικός στρατός: αφότου άρχισε η ιστορία με τους «πολέμους του Κόλπου», το Πεντάγωνο χρηματοδότησε την έρευνα για παροχή εξειδικευμένης ιατρικής γνώσης στα απομακρυσμένα χειρουργεία της εκστρατείας. Το θέμα πήρε τον χαρακτήρα του κατεπείγοντος όταν άρχισαν οι βομβιστικές επιθέσεις των μουτζαχεντίν και τα στρατιωτικά νοσοκομεία γέμισαν με ανθρώπους ακρωτηριασμένους και με φρικτά εγκαύματα. Χρειαζόταν άμεση ιατρική συνδρομή από εξειδικευμένους γιατρούς ώστε το επιτόπιο νοσηλευτικό προσωπικό να κάνει τις σωστές ενέργειες χωρίς χάσιμο χρόνου. Η λύση δόθηκε με τη δημιουργία ενός ρομπότ, του επονομαζόμενου RΡ7i, της καλιφορνέζικης εταιρείας ΙnΤouch Ηealth (βλ. www. intouchhealth. com).

Προγράμματα τηλεϊατρικής

Η χρήση της τηλεϊατρικής στα πλοία, σε σχέση με το δυνητικό της όφελος, έχει απασχολήσει σημαντικά τις μεγάλες ναυτιλιακές εταιρίες, ενώ οι μικρές φαίνεται ότι την αγνόησαν [6]. Η χρήση ωστόσο αυτής της σχετικά νέας τεχνολογίας, είναι σημαντικά επωφελής, όχι μόνο από πλευράς προστασίας της υγείας των πληρωμάτων και των επιβαινόντων στα πλοία γενικότερα, αλλά και από οικονομικής πλευράς• κι` αυτό γιατί, οι υπεύθυνοι παροχής ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης στα πλοία, είτε δεν είναι γιατροί, οπότε δεν έχουν το αντίστοιχο επίπεδο εκπαίδευσης και εμπειρίας, είτε είναι γιατροί, αλλά σπάνια έχουν την εξειδικευμένη γνώση και εκπαίδευση για να αντιμετωπίσουν το σύνολο των περιστατικών διαφορετικών ιατρικών ειδικοτήτων. Αναγκαίες καθίστανται επομένως οι διακομιδές ασθενών από τα πλοία, οι οποίες είναι αφενός μεν δαπανηρές (λόγω του κόστους μισθώσεως ελικοπτέρου), αφετέρου, μερικές φορές τουλάχιστον αδύνατες, λόγω των περιορισμών που μπορεί να προκύψουν από άσχημες καιρικές συνθήκες είτε μεγάλης αποστάσεως από τις ακτές. Το κόστος εξάλλου εκτροπής της πορείας του πλοίου, για αποβίβαση ασθενούς ή τραυματία είναι μεγάλο (συνυπολογιζόμενης της απώλειας κέρδους για τον πλοιοκτήτη). Νόσοι και κακώσεις εν πλω, παραμένουν η κύρια αιτία ασφαλιστικών αξιώσεων από τους πλοιοκτήτες. Μέχρι και το ένα τρίτο των ασφαλιστικών απαιτήσεων εγείρονται από τραυματισμούς, νόσους και επαναπατρισμούς μελών πληρωμάτων και επιβαινόντων στα πλοία γενικότερα. Εντούτοις, με τις δυνατότητες των σύγχρονων τηλεϊατρικών προγραμμάτων, μπορεί να γίνει ταχεία εκτίμηση της κατάστασης ασθενούς ή τραυματία, έτσι ώστε να λαμβάνεται έγκαιρα και έγκυρη απόφαση για διακομιδή (όταν αυτό απαιτείται) ή για παραμονή στο πλοίο και χορήγηση της κατάλληλης αγωγής, μετά οδηγία ειδικού ιατρού από τη στεριά. Σε ορισμένα περιστατικά μάλιστα, η απόφαση περί διακομιδής ή όχι, μπορεί να είναι κρίσιμη για τον ασθενή, γιατί η διακομιδή αυτή καθεαυτή, μπορεί να γίνει αιτία περαιτέρω ιατρικών επιπλοκών.

Δύο είναι τα προγράμματα τηλεϊατρικής που έχουν εφαρμοσθεί στα πλοία, το MEDASHIP ( Medical Assistance for Ships)[5],[7] με λειτουργία στις Ευρωπαϊκές θάλασσες και το MERMAID (Medical Emergency Aid Through Telematics), με λειτουργία σε όλους τους ωκεανούς. Το MEDASHIP ιδρύθηκε και επιχορηγήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, με τη συνεργασία τεσσάρων Ευρωπαϊκών Κέντρων από Ιταλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία και Ελλάδα, όπου την ευθύνη λειτουργίας είχε το Εθνικό Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών “Δημόκριτος”.

Σκοπός του προγράμματος ήταν να καλύψει κατά τα τρία πρώτα χρόνια λειτουργίας του, το 0,5% των εμπορικών πλοίων και το 4% των επιβατηγών και κρουαζιερόπλοιων, δηλαδή περί τα 65 εμπορικά και 80 επιβατηγά ή κρουαζιερόπλοια.

Το πρόγραμμα δυστυχώς δε συνέχισε τη λειτουργία του [8], ενώ δεν υπάρχουν βιβλιογραφικά δεδομένα από τα ιατρικά πεπραγμένα του διαστήματος που λειτούργησε. Ευρωπαϊκής χορηγίας είναι επίσης και το πρόγραμμα MERMAID [9], [10], με χαρακτηριστικά ανάλογα του MEDASHIP, που καλύπτει όμως όλους τους ωκεανούς.

Συμπερασματικά θα λέγαμε ότι, με το δεδομένο ότι η αξία της ανθρώπινης ζωής είναι ανεκτίμητη, ο μόνος δυναμικά εξελισσόμενος παράγων παροχής ιατρονοσηλευτικής φροντίδας υψηλού επιπέδου, σε ασθενείς που δεν έχουν τρόπο πρόσβασης σε Μονάδες Υγείας του επιπέδου αυτού, όπως εν προκειμένω οι ναυτικοί και επιβάτες πλοίων, είναι η τηλεϊατρική.

Πρόβλημα όμως παραμένει το υψηλό κόστος των δορυφορικών τηλεπικοινωνιών, μολονότι το αντίστοιχο των ενσύρματων έχει μειωθεί σημαντικά. Είναι επομένως ευθύνη των φορέων παροχής υγείας, η παρακολούθηση και ενημέρωση επί των εξελίξεων της τηλεϊατρικής, η εκπαίδευση και ο σχεδιασμός προγραμματισμένων δράσεων για ευρύτερη και αποδοτικότερη εφαρμογή τηλεϊατρικών προγραμμάτων, τόσο στον κόσμο της ναυσιπλοΐας, όσο και στο γενικό πληθυσμό. Θα πρέπει μόνον να έχουμε κατά νου ότι η τηλεϊατρική, ναι μεν είναι η ιδεωδέστερη λύση για τους ασθενείς που δεν έχουν άλλη δυνατότητα πρόσβασης σε Μονάδες Παροχής Υπηρεσιών Υγείας υψηλού επιπέδου, σε καμία όμως άλλη περίπτωση δε μπορεί να υποκαταστήσει την κλινική άσκηση της ιατρικής, δίπλα στο κρεβάτι του αρρώστου, όχι μόνο διότι τότε οι διαγνωστικές και θεραπευτικές δυνατότητες είναι περισσότερες, αλλά και διότι η διαπροσωπική σχέση και η ψυχική επαφή που αναπτύσσεται μεταξύ ασθενούς και ιατρού, δε μπορεί να υποκατασταθεί από οθόνες και καλώδια.

Υπηρεσίες Τηλεφροντίδας και Κατ’ Οίκον Τηλεπαρακολούθησης Υγείας

Το αντικείμενο αυτού του υποέργου στοχεύει στη βελτίωση των υπηρεσιών που
παρέχονται από το πρόγραμμα «Βοήθεια στο Σπίτι». Μέσω της μονάδας εργασίας θα
επιτραπεί η σε πραγματικό χρόνο συνεργασία χρηστών, με τη μεταφορά εικόνας και ήχου,

η πρόσληψη, κωδικοποίηση, συμπίεση και μετάδοση κρίσιμων ιατρικών δεδομένων από
το σύστημα τηλεφροντίδας και η ενσωμάτωση δεδομένων στον ηλεκτρονικό φάκελο
υγείας και πρόνοιας του πολίτη-ασθενή. Κάθε ένα από τα συστήματα θα είναι
σε θέση να αναλάβει το κέντρο κλήσεων άμεσης ανάγκης υλοποιώντας το προσωπικό
σύστημα συναγερμού.
Για την πιλοτική λειτουργία σε 28 εξυπηρετούμενους προβλέπεται ένα σύστημα παροχής
των υπηρεσιών τηλεφροντίδας και κατ’ οίκον τηλεπαρακολούθησης, εγκατεστημένο κοντά
σε έναν ασθενή ή ηλικιωμένο. Κάθε σύστημα θα είναι προσωποποιημένο ανάλογα με την
κατηγορία εξυπηρετούμενου.

Τεχνολογίες εξοπλισμού και τηλεπικοινωνιών στην τηλεϊατρική.

Για την αποτελεσματική λειτουργία των τηλεϊατρικών συστημάτων στις διάφορες εφαρμογές τους, απαιτείται η κατάλληλη υποδομή και ο ανάλογος εξοπλισμός (υλικός και λογισμικός), που χρησιμοποιείται στη συλλογή, μετάδοση, αποθήκευση, επεξεργασία και παρουσίαση ήχου, εικόνας και άλλων δεδομένων. Ειδικότερα απαιτούνται:

α) Συσκευές λήψης (ψηφιακές μηχανές, βιντεοκάμερες, ακτινολογικά μηχανήματα) και συσκευές παρακολούθησης (monitors).

β) Δίκτυα υπολογιστών και τηλεπικοινωνίας.

γ) Λογισμικό τηλεπικοινωνιών, συμπεριλαμβανομένου του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και των προγραμμάτων πλοήγησης (browsers), στον παγκόσμιο ιστό.

δ) Υποστήριξη διαφόρων μορφών επικοινωνίας, όπως η εικονοδιάσκεψη (video-conferencing), η εξ αποστάσεως παρακολούθηση δεδομένων και η μεταφορά αρχείων. Τέλος

ε) Συσκευές αποθήκευσης ψηφιακών δεδομένων, για την αποθήκευση ιατρικών δεδομένων και ψηφιακών εικόνων ασθενών.

Κρίσιμο συστατικό του εξοπλισμού αυτού, σε σχέση πάντα με την εξ αποστάσεως άσκηση της ιατρικής, είναι η τεχνολογία των τηλεπικοινωνιών, που τις δύο τουλάχιστο τελευταίες δεκαετίες, γνώρισε μια πραγματική επανάσταση. Αιτία ήταν η μετάβαση από τα αναλογικά συστήματα και δίκτυα τηλεπικοινωνιών στα ψηφιακά, πράγμα που είχε σαν αποτέλεσμα την αλματώδη βελτίωση των παραμέτρων της επικοινωνίας, αλλά και τη μείωση του κόστους της. Οι τεχνικές μάλιστα δυνατότητες σήμερα, επιτρέπουν τη μετατροπή σημάτων που παράγονται από αναλογικές πηγές σε ψηφιακά και ακολούθως την ψηφιακή τους μετάδοση.

Σε σχέση με την τηλεϊατρική, οι σύγχρονες τεχνολογίες τηλεπικοινωνιών που αξιοποιούνται είναι για τις ενσύρματες, το ISDN (Integrated Services Digital Network), το ADSL (Asymetrical Digital Subscriber Line), το ATP (Asynchronous Transfer Mode) και για τις ασύρματες το GSM (Global System for mobile Communications), το 3G, το VSAT (Very Small Aperture Terminal), το WLAN (Wireless Local Area Network).

Οι ιατρικές συσκευές τέλος, θα πρέπει να είναι ψηφιακές ή αναλογικές, με μηχανισμό όμως μετατροπής του αναλογικού σήματος σε ψηφιακό, όπως ήδη αναφέρθηκε.